Stamcellen opslaan uit melktanden, is jouw kind al stamceldonor? Stamcellen doneren uit melktanden, heb jij daar wel eens van gehoord of klinken begrippen als stamceldonor of stamceltherapie jou als science fiction in de oren? Ooit leek dit een praktijk waarvan je dacht dat dit misschien mogelijk zou zijn in een verre toekomst. Het heden heeft de toekomst echter achterhaald. De stamcel is hot en regelmatig onderwerp van gesprek in tv programma’s en andere media. Wist je dat iedereen tegenwoordig stamceldonor kan worden door zijn melktanden af te staan? Is jouw kind al een stamceldonor? Stamcellen opslaan uit een melktand is de nieuwe trend en aan een heuse opmars bezig. Wereldwijd zijn er inmiddels al ruim 3 miljard cellen afkomstig uit de melktand opgeslagen zodat ze in een later stadium kunnen worden gebruikt voor diverse medische behandelingen.
In dit artikel gaan we uitgebreid in op alles wat te maken heeft met de stamcel. Wat houdt het eigenlijk in om een stamceldonor te zijn? Hoe kun je een stamceldonor worden en hoe gaat stamcellen opslaan in zijn werk? Tal van vragen die we gaan beantwoorden in dit monsterblog over de stamceldonor en de steeds belangrijkere rol die melktanden daarin spelen.
Stamcellen opslaan uit melktanden
Toen in 2003 werd ontdekt dat je uit één melktand al een voldoende hoeveelheid stamcellen kunt halen voor een medische behandeling, was dit zonder twijfel revolutionair nieuws. Tot dan werd voor een stamceltransplantatie naast navelstrengbloed vooral beenmerg gebruikt. De stamcel die in de melktand zit, bleek grote overeenkomsten te hebben met die uit het beenmerg. Drie jaar later, in 2006, maakte BioEden stamcellen opslaan uit melktanden mogelijk. Daarmee is deze stamcelbank uit de UK, maar ook wereldwijd de eerste gespecialiseerde stamcelbank die zich volledig richt op tanden.
De meest eenvoudige manier om stamceldonor te worden
Steeds meer ouders kiezen ervoor om een melktand van hun kinderen te doneren. Zo verwonderlijk is dat niet. Het is tenslotte een stuk eenvoudiger om op deze manier een stamceldonor te zijn dan een donor te worden die bloed geeft via een infuus of als beenmergdonor waarbij een dagopname in het ziekenhuis nodig is. Door middel van een medische ingreep onder narcose wordt beenmerg uit het bekken van de stamceldonor gehaald. De donor van een melktand heeft het wat dat betreft een stuk makkelijker. De tandjes vallen vanzelf uit, daar komt geen operatie of medische ingreep aan te pas.
Waarom stamcellen opslaan uit een melktand?
Uit onderzoek is gebleken dat er zich in de kern van een melktand een pulp bevindt dat rijk is aan stamcellen. Deze cellen spelen onder meer een rol bij het aanmaken van rode bloedlichaampjes en huidcellen, maar zijn bijvoorbeeld ook van belang voor de bouw van botten en kraakbeen. De stamcel kan ook een belangrijke rol spelen bij het bestrijden van diverse (ernstige) ziektes. Los van het gemak om een melktand af te staan, dient het dus ook een belangrijk medisch doel. Door een grote hoeveelheid cellen op te slaan en in te vriezen, kunnen ze, wanneer dat op enig moment in de toekomst nodig is, van groot nut zijn bij de behandeling van een ziekte.
Alle voordelen van een stamcel uit de melktand op een rij:
- Een lichaamseigen stamcel is altijd een match.
- Deze cellen zijn eenvoudig te isoleren uit de melktanden.
- Omdat de tand al is uitgevallen, heeft de donor van dit verwerkingsproces zelf helemaal geen last van.
- De Mesenchymale stamcel (MSC) uit de melktand wordt gezien als een cel met zéér veel potentie.
- De stamcel wordt al op jonge leeftijd verkregen. Daardoor zijn ze gezond en hebben ze nog meer potentie.
- Een jonge stamcel uit een melktand heeft ook een groter vermogen om zich te vernieuwen of specialiseren dan een oude tand.
- Eén melktand is al genoeg voor het verkrijgen van voldoende cellen.
- Gedurende een periode van 5 jaar verliest een kind 12 melktanden. Dit houdt in dat het ook mogelijk is om tanden uit verschillende levensfasen in de kinderjaren op te slaan.
- Een stamcel kan een zo lang worden bewaard als gewenst.
- Een stamcel uit de melktand is niet controversieel.
- De stamcel kan in een later stadium worden gebruikt bij een medische behandeling.
- De stamcel heeft wanneer deze wordt ontdooid geen meetbaar functieverlies.
Wat doet een stamcel nu eigenlijk precies in ons lichaam?
Je zou een stamcel kunnen omschrijven als de meest essentiële bouwsteen die ons lichaam bezit. Iedere andere cel komt namelijk oorspronkelijk voort uit een stamcel. De stamcel is uiterst flexibel en in staat om zichzelf te veranderen. De cel heeft zich als het ware nog niet gespecialiseerd. Je zou de stamcel ook een kunstenaar kunnen noemen. Als geen ander is hij in staat om verschillende gedaanten aan te nemen en zich te ontwikkelen tot iedere mogelijk soort cellen.
De stamcel vernieuwt en repareert
De stamcel is een actief baasje en werkt zich een slag in de rondte om dode en beschadigde cellen in ons lichaam te vervangen. Dit is dus mogelijk omdat ze zichzelf kunnen vernieuwen of veranderen in een ander soort cel. Dat verklaart ook waarom er bij stamceltherapie dankbaar gebruik wordt gemaakt van deze cellen. Het vervangen van beschadigde cellen staat bij deze therapie centraal. Het mag duidelijk zijn dat je hiervoor een flinke hoeveelheid cellen nodig hebt. Uiteraard moet er ook sprake zijn van een match tussen de stamcel van de stamceldonor en de persoon die deze ontvangt.
Stamcel ingezet in strijd tegen diabetes
Juist omdat een stamcel wordt gekenmerkt door een grote mate van flexibiliteit, is hij ideaal om te gebruiken bij medische onderzoeken en behandelingen. Stamceltherapie zou wel eens een belangrijke rol kunnen gaan spelen in de strijd tegen diabetes 1). Recent is er onderzoek gedaan bij muizen met diabetes. Een behandeling met de stamcel uit de melktand bleek aan te slaan. De muizen waren binnen 4 weken genezen. Deze stamcel zou ook bij de mens tot goede resultaten kunnen leiden. Uit een studie van Dr.Govindasamy bleek dat deze cel zich in potentie kan ontwikkelen tot een cel die insuline produceert.
Embryonale versus volwassen stamcel
Om een goed idee te krijgen waarom een stamcel aan de basis staat van ons bestaan, moet je eens kijken naar een embryo. Juist het feit dat wij als klein wezen vol zitten met ongedifferentieerde cellen waarvan de vast vorm en functie nog niet vaststaat, maakt dat wij kunnen uitgroeien tot een mens. Deze ‘voorlopercellen’, die de bouwstenen van ons lichaam vormen, zijn nog volop in ontwikkeling.
Het embryo is ‘volgroeid’ wanneer alle organen zijn gevormd. Het embryo is nu klaar om te worden geboren. Hoewel het voor de baby nog 18 jaar duurt voordat hij of zij in de maatschappij als volwassen wordt beschouwd, zijn de cellen dat al wel. Er wordt dan ook onderscheid gemaakt tussen de embryonale en de volwassen stamcel. Je spreekt dus van een volwassen (adult) stamcel wanneer een embryo zich heeft ontwikkeld tot een klein mensje en klaar is voor het leven op aarde.
Gebruik van embryonale stamcel is ethisch onverantwoord
Zou het niet geweldig zijn als je deze embryonale cellen zou kunnen gebruiken voor medische doeleinden? Het zijn tenslotte nog ongedifferentieerde cellen die ervoor zorgen dat de mens een mens wordt. Het antwoord op die vraag is NEE. Een stamcel halen uit een embryo om deze vervolgens te gebruiken voor therapie, zorgt voor een groot moreel dilemma. Ook als het om een gekloonde embryo gaat. Meestal overleven embryo’s de afname van cellen niet. Ook de toepassing is problematisch. De embryonale stamcel is zeer kwetsbaar. Dat maakt het bijzonder moeilijk om deze perfect te laten groeien. Het inbrengen van embryonale cellen in het menselijk lichaam vergroot daarnaast de kans op tumorvorming. Dat het gebruik van de embryonale stamcel veel weerstand oproept, is daarom niet meer dan begrijpelijk.
Gebruik van volwassen stamcel mogelijk dankzij stamceldonor
Embryonale stamcellen gebruiken voor stamceltherapie stuit op zulke ethische dilemma’s en bezwaren dat het beter is om gebruik te maken van de volwassen stamcel die ook rijkelijk aanwezig is in ons lichaam. Zij zorgen tenslotte niet alleen voor de natuurlijke groei maar vormen ook ons reparatie-mechanisme. Nu wil het overigens niet zeggen dat iedere stamcel ook zomaar is te gebruiken voor stamceltherapie. Ze moeten aan een aantal voorwaarden voldoen wil je ze kunnen toepassen tijdens een medische behandeling. Ze moeten toegankelijk zijn. Daarnaast moeten er voldoende cellen aanwezig zijn om te isoleren. Zodat je er uiteindelijk genoeg hebt. Uiteraard is het van groot belang dat je de fundamentele eigenschappen van de stamcel kent, waardoor je zeker weet dat deze zal matchen met het lichaam van de persoon waar ze worden ingebracht.
Op welke manieren wordt een stamcel verkregen? In het vervolg van dit artikel gaan we hier uitgebreid op in.
Direct na de geboorte van een kind is het mogelijk om stamcellen uit de navelstreng op te slaan. Dat gebeurt door middel van het navelstrengbloed. De inhoud van de navelstreng en de moederkoek wordt direct na het doorknippen van de navelstreng opgevangen. Daarna wordt het ingevroren en bewaard. De bloedcel die uit het navelstrengbloed wordt opgeslagen, is bekend onder de naam hematopoietische stamcel.
In de navelstreng bevinden zich nog een groot aantal cellen die nog in staat zijn om zich onbeperkt te kunnen delen en ontwikkelen tot een reeks van specifieke bloedcellen. Dat maakt ze uiterst nuttig voor de medische wetenschap. Voor een transplantatie bij een volwassen patiënt zijn er overigens vaak zoveel cellen nodig dat er meestal twee verschillende navelstrengen moeten worden gebruikt. De inhoud van deze navelstrengen moet uiteraard gelijk zijn. Dat maakt het belang om stamceldonor te worden des te groter.
Bestrijding van ziektes
Vaak worden de navelstreng en de placenta na de geboorte van een kind weggegooid. Dat is best zonde want op deze manier gaat een hoop stamcelrijk bloed verloren dat kan worden gebruikt bij stamceltransplantatie. Ze kunnen worden ingezet bij de bestrijding van een groot aantal ziektes zoals leukemie, lymfklierkanker en bloedarmoede. Artsen en wetenschappers hebben goede hoop dat de stamcel uit de navelstreng in de toekomst ook kan worden ingezet bij de bestrijding van de Ziekte van Parkinson en Alzheimer. Ook kan de stamcel een rol spelen bij de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen.
Stichting Stamcelbank Nederland
Stamcelbank Nederland, dat werd opgericht in 2005, is officieel gecertificeerd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De stamcelbank is gespecialiseerd in het isoleren en opslaan van stamcellen uit navelstrengbloed. Deze officieel geregistreerde orgaanbank voldoet aan de eisen van de Wet Veiligheid en Kwaliteit Lichaamsmateriaal.
Hoop gevestigd op stamceltherapie
Stamceltherapie wordt binnen de geneeskunde gezien als veelbelovend. De verwachting is dat stamceltherapie op relatief korte termijn een van de meest gebruikte medische behandelingen zal zijn. Er wordt momenteel veel onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om deze cellen in te zetten bij de behandeling van allerlei ziektes. Daarbij wordt er onder meer gekeken naar de werking van de autologe (lichaamseigen) stamcel en wordt er onderscheid gemaakt tussen de verschillende soorten die in het menselijk lichaam aanwezig zijn. Wat kun je doen met die verschillende typen wanneer je ze opslaat om later te gebruiken bij een medische behandeling? Welk stamceltype is het meest effectief voor een bepaalde ziekte?
Jonge cel heeft meeste potentie
Niet iedere stamcel is toepasbaar in een lichaam. De kans dat het lichaam een stamcel afstoot is altijd aanwezig. Ook naar het hoe en waarom het lichaam deze cellen afstoot, wordt veel onderzoek gedaan. Een eerste voorwaarde is sowieso dat er sprake moet zijn van een match. Dit is uiteraard altijd het geval bij lichaamseigen cellen. Stamcellen opslaan van je kinderen heeft dan ook als voordeel dat wanneer deze in de toekomst nodig zijn, een perfecte match gegarandeerd is. Door de cellen op jonge leeftijd op te slaan, zullen zij ook meer potentie hebben. Zoals het menselijk lichaam te maken krijgt met veroudering, geldt dit ook voor een stamcel. Jonge cellen hebben meer kans van slagen. De cellen die worden opgeslagen uit een melktand behouden dezelfde kwaliteit als voor dat ze werden ingevroren.
Stamceldonor van MSC’s
Mesenchymale stamcellen (MSC’s), die voorkomen in het beenmerg, worden tegenwoordig al gebruikt bij het herstel van weefsel. Het blijkt zowel bij mensen als dieren succesvol te kunnen worden toegepast. Deze cellen zijn in staat om bot, kraakbeen, spieren, huid, hart en zenuwweefsel te repareren. In 2003 is ontdekt dat MSC’s ook zijn te vinden in het melkgebit. Dat geeft het begrip stamceldonor een geheel nieuwe dimensie. Sinds 2006 bestaat de mogelijkheid voor ouders om via hun kinderen stamceldonor te worden door hun uitgevallen tanden een nuttige bestemming te geven. In plaats van deze te bewaren in een doosje op het nachtkastje, kunnen de daarin aanwezige cellen later ook worden gebruikt voor verschillende medische doeleinden.
Er is uitvoerig onderzoek gedaan naar deze Mesenchymale cellen. Niet alleen is er ontdekt dat ze zijn terug te vinden in tanden, maar ook dat ze superieur zijn aan de stamcel uit het beenmerg. Ook is gebleken dat er grote hoeveelheden cellen uit de tanden zijn te halen. Bovendien is het mogelijk om deze veilig te vermeerderen zodat er voldoende cellen kunnen worden geproduceerd voor therapeutische toepassingen.
Stamceldonor uit bloed of beenmerg
We hebben nu gezien dat er twee manieren zijn waarop het vrij gemakkelijk is om stamceldonor te zijn. Kinderen spelen daarbij een belangrijke rol. Al bij de geboorte is het mogelijk om de navelstreng af te staan en toestemming te geven dat het navelstrengbloed kan worden gebruikt om de rijkelijk aanwezige stamcellen uit de navelstreng op te slaan voor stamceltransplantatie. Een andere optie voor de jonge stamceldonor is dus het afstaan van de melktanden, zodat de cellen daarvan in een later stadium kunnen worden gebruikt.
Volwassen stamceldonor
Onder volwassenen is een stamceldonor actief als beenmergdonor. Daarnaast is het mogelijk om bloed af te staan. Laten we voordat we uitgebreid ingaan op de mogelijkheden om stamceldonor te worden door het afstaan van een melktand, eerst even kort stil staan bij deze andere twee methoden. Deze stamceldonor verdient alle lof. Zij kiezen er in dit geval voor om donor te worden met als doel om daar anderen mee te helpen. De stamceldonor kan bijvoorbeeld worden opgeroepen wanneer zijn stamcel blijkt te matchen met een patiënt die voor een behandeling dringend dit type cellen nodig heeft. Een dergelijke donatie gebeurt trouwens anoniem en op vrijwillige basis.
PBSC-donatie
Bij een bloed of PBSC-donatie moet je van tevoren vijf dagen dagen lang het medicijn (G-CSF)inspuiten. Dit medicijn zorgt ervoor dat je meer stamcellen aanmaakt die vervolgens in de bloedbaan terecht komen. Het gaat hier overigens om een lichaamseigen stof die normaal gesproken wordt aangemaakt wanneer je griep hebt. De cellen worden door middel van een aferese apparaat uit het bloed gehaald. Het apparaat zorgt er voor dat de juiste cellen uit het bloed worden gefilterd. De donor krijgt vervolgens zijn gefilterde bloed weer terug via een infuus. Het duurt een paar uur voordat er voldoende cellen zijn verzameld. De cellen kunnen vervolgens worden gebruikt bij een patiënt.
Beenmergdonor
Deze donatie vindt altijd plaats onder algehele narcose. De stamcel wordt uit het bekken gehaald. Deze relatief eenvoudige ingreep wordt uitgevoerd met een dikke naald. Omdat het bekken een groot en stevig bot is, valt er heel wat beenmerg te vinden. De hoeveelheid beenmerg die uit het bekken wordt afgenomen, ligt zo rond de 4% van het totaal.
Beenmergtransplantatie
Het afgenomen beenmerg kan vervolgens worden getransplanteerd. Dit noemen we beenmergtransplantatie. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen autologe beenmergtransplantatie. Hierbij krijgt de patiënt zijn eigen stamcellen terug.
Bij allogene beenmergtransplantatie daarentegen krijgt de patiënt cellen die afkomstig zijn van een stamceldonor.
Het stamcelrijke beenmerg is belangrijk voor de aanmaak van verschillende bloedcellen die onder meer een rol spelen bij het vervoer van zuurstof en van cruciaal belang zijn bij de bestrijding van infecties en het voorkomen van bloedingen. Wanneer iemand een bloedziekte heeft, is dit proces ernstig verstoord. Daardoor kan iemand in een levensbedreigende situatie terecht komen.
Donor worden bij Matchis
Een stamceldonor die beenmerg wil afstaan, kan zich aanmelden bij Matchis, het Nederlands Centrum voor Stamceldonoren. Voor een patiënt met bijvoorbeeld leukemie kan een stamceldonor van cruciaal belang zijn om zijn leven te redden. Hoe meer donoren er zijn, hoe groter de kans is dat er een match wordt gevonden. Want dit blijkt in de praktijk echt niet zo eenvoudig. Hiervoor is het noodzakelijk dat de weefseltypering (HLA) van de stamcel van een donor past bij die van de patiënt. Wanneer het lichaam een stamcel namelijk als vreemd beschouwt, ontstaan heeft dat ernstige complicaties tot gevolg. De grootste kans op een match is familie gerelateerd. toch vindt slechts 30% van de patiënten binnen een geschikte donor in familiekring. Momenteel zijn 287.709 mensen in Nederland stamceldonor. Het aantal donoren wereldwijd is 33 miljoen.
MSC-stamcellen uit melktanden opslaan bij BioEden stamcellenbank
Waar de stamcelbank Nederland dus gespecialiseerd is in het stamcellen opslaan uit navelsgrengbloed en Matchis vooral gericht is op beenmerg, is BioEden de specialist op het gebied van stamcellen opslaan uit een melktand.
Sinds de revolutionaire ontdekking werd gedaan dat uit een melktand gelijksoortige MSC’s kunnen worden geïsoleerd als uit beenmerg, biedt dit hoopvolle verwachtingen voor de toekomst. Het duurde dan ook niet lang voordat BioEden in 2006 een stamcellenbank oprichtte. De organisatie ontwikkelde daarvoor een gepatenteerde methode om MSC-stamcellen uit de melktand te verkrijgen. BioEden vriest deze cellen in en bewaart ze voor een periode van minimaal 20 jaar zodat de donor (het kind dat zijn melktand afstaat) deze eventueel in de toekomst kan gebruiken. De cellen kunnen, binnen bepaalde grenzen, zonder probleem worden vermeerderd, zodat er bij een therapeutische toepassing altijd voldoende voorradig zijn.
Lichaamseigen stamcel is altijd een match
We hebben al eerder vermeld dat wanneer je stamceltherapie wilt toepassen hiervoor een stamcelmatch is vereist. Ben je daarbij afhankelijk van een andere stamceldonor, dan kun je slechts hopen dat er een match wordt gevonden. Een stamcel uit de eigen melktand is daarentegen altijd een schot in de roos en levert gegarandeerd een honderd procent match op. In dit geval zijn donor en ontvanger namelijk dezelfde persoon. Wanneer iemand beschikt over een hoeveelheid opgeslagen en ingevroren lichaamseigen cellen, dan kun je dat beschouwen als een soort van verzekering voor de toekomst. Indien nodig weet je zeker dat wanneer de lichaamseigen cellen worden ingebracht, je lichaam deze niet afstoot.
BioEden onderscheidt zich van andere stamcellenbanken omdat zij een octrooi heeft voor de manier waarop de stamcellen uit tanden worden opgeslagen en verwerkt. Dat gebeurt in verschillende laboratoria in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Azië. De organisatie is wereldwijd actief in meer dan 60 landen waaronder ook Nederland. Sinds de oprichting zijn er wereldwijd al ruim 3 miljard melktand-stamcellen opgeslagen. Onlangs is het oorspronkelijke bedrijf BioEden UK overgenomen door de grootste stamcelbank van Engeland, FutureHealth Biobank.
Certificering en controle
Het spreekt voor zich dat de werkzaamheden van BioEden onderworpen zijn aan een strenge controle die er op toeziet dat zij binnen de wettelijke richtlijnen opereren de normen te handhaven. De controle wordt uitgevoerd door instanties als: de FDA: Food and Drug Administration en de HTA: The Human Tissue Authority.
Hoe gaat het opslaan van een stamcel uit een melktand in zijn werk?
In de pulp van één melktand zijn al zoveel cellen te vinden dat deze is goed voor twee buisjes met elk minimaal 400.000 cellen. Zodra een tand uitvalt, moet deze zo snel mogelijk naar de stamcelbank. Daarvoor gebruik je een afnamekit die door een koerier wordt opgehaald. Binnen een week wordt er bij de donor wat bloed afgenomen. Dat kan zowel thuis als in de kliniek. Zodra de melktand in het bezit is van BioEden, wordt begonnen met de isolatie van de stamcel(len) uit de tand. Vervolgens worden ze diep ingevroren en bewaard voor een periode van minimaal 20 jaar. De ouders van de jonge donateur ontvangen wanneer het verwerkingsproces is voltooid een officieel certificaat waarmee zij de cellen, indien deze nodig zijn voor een medische behandeling, opvragen.
De Mesenchynale stamcel (MSC) kan onder meer worden gebruikt bij het regenereren van bot, pezen en kraakbeen als ook bij huid-, orgaan-, spier- en zenuwcellen.
Dit biedt ouders de rustgevende gedachte dat wanneer er in de toekomst bij hun kind een ziekte openbaart, deze door middel van stamceltherapie kan worden bestreden. Wetenschappers zijn er tenslotte steeds meer van overtuigd dat deze therapie over niet al te lange tijd de standaard gaat worden.